THIẾT KẾ KIẾN TRÚC – PHẦN 3: BỐ CỤC MẶT BẰNG CÔNG TRÌNH KIẾN TRÚC

  1. – Ý NGHĨA CỦA BỐ CỤC MẶT BẰNG

          Tác phẩm kiến trúc là kết quả nghiên cứu tổng hợp của nhiều yếu tố, trong đó tổ hợp không gian và bố cục mặt bằng kiến trúc là yếu tố quan trọng hàng đầu, nó đóng vai trò quyết định hoặc có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng, sử dụng của công trình.

          Tác phẩm kiến trúc rất đa dạng về thể loại, trong mỗi thể loại lại rất phong phú về chức năng sử dụng. Các bộ phận chức năng có mối quan hệ với nhau theo một trật tự nguyên tắc nhất định.

           Một công trình có bố cục mặt bằng tốt sẽ :

                1- Thuận lợi cho hoạt động của các khối chức năng ; giao thông ngắn gọn,

       không chồng chéo, hiệu quả sử dụng cao, giảm nhẹ sức lao động, tiết kiệm thời gian..

                2- Tạo được thói quen, nền nếp hoạt động của con người theo phong cách

       khoa học, văn minh .

                3- Dễ dàng quản lý và bảo quản công trình .

                4- Dễ lựa chọn việc tổ hợp sắp xếp các loại không gian, hệ kết cấu, hệ môđun

       bố trí các hệ thống kỹ thuật, dễ biểu đạt hình khối, mặt đứng công trình kiến trúc .

 

  2. – CÁC CƠ SỞ ĐỂ LẬP BỐ CỤC MẶT BẰNG

Muốn tạo được bố cục mặt bằng hợp lý phải dựa vào các cơ sở sau:

                 1- Tính chất sử dụng, quy luật và trình tự hoạt động của công trình

                 2- Tiêu chuẩn diện tích, thể tích, chiều cao của các không gian sử dụng

                 3- Yêu cầu phân cấp sử dụng của công trình

                 4- Hình dạng kích thước, hướng của khu đất xây dựng và các cơ sở hạ tầng; đường giao thông, các hệ thống kỹ thuật đô thị ; điện, cấp thoát nước, thông tin.

                 5- Các quy định về vệ sinh môi trường

                 6- Phong tục tập quán của dân tộc, của địa phương nơi xây dựng công trình

 

 3. - CÁC NGUYÊN TẮC BỐ CỤC MẶT BẰNG KIẾN TRÚC .

         Để có được những tác phẩm kiến trúc có giá trị mà tự nó có sức truyền cảm mạnh mẽ, người kiến trúc sư phải dựa vào những nguyên tắc về bố cục để từ những thực thể vật chất đa dạng được tổ hợp theo một quy luật nào đó có thể gây cảm xúc cho mọi người .

Các nguyên tắc bố cục tạo hình :

            - Một tổ hợp gồm nhiều khối được sắp xếp theo một quy luật, hoặc liên kết chặt chẽ với nhau để tạo thành một khối mới thể hiện một hình tượng nghệ thuật gọi là bố cục tạo hình .

            - Một tổ hợp bố cục được đánh giá tốt phải đáp ứng các yếu tố :

Tổ hợp bố cục phải ở trạng thái cân bằng (Trọng tâm). Nghĩa là không quá nặng, hoặc quá nhẹ về một bên so với trục tổ hợp (Trục cân bằng trọng tâm) .

            Tổ hợp bố cục phải có sự liên kết giữa các khối với nhau một cách chặt chẽ :

                  * Nếu là hợp khối : Lấy khối giằng khối, (các khối fải ngàm chặt vào nhau)

* Nếu phân tán khối : Lấy không gian giằng khối (là khoảng cách giữa các khối với nhau và với ranh giới của khuôn viên bố cục ).

Tổ hợp bố cục hoàn chỉnh sẽ không thêm vào, hoặc bớt đi bất cứ một đơn vị khối nào vì sẽ làm tổ hợp mất cân bằng, hoặc mất liên kết .

- Trong một số thể loại công trình kiến trúc, tổ hợp bố cục khối còn thể hiện một hình tượng nghệ thuật để gây cảm xúc cho nội dung cấn biểu đạt của công trình (ý tưởng mang tính biểu tượng)

Bố cục mặt bằng công trình kiến trúc phụ thuộc các yếu tố :

          - Đặc điểm, tính chất của công trình mà bản nhiệm vụ thiết kế đã yêu cầu .

          - Địa hình, địa mạo khu đất nơi xây dựng công trình .

          - Các quy định của quy hoạch chi tiết, cảnh quan của khu vực .

          - Các hệ thống giao thông liên hệ khu vực ( Trục giao thông chính, phụ )

          - Các hướng, tầm nhìn, góc nhìn (chủ yếu, thứ yếu )

          - Các điều kiện về kỹ thuật xây dựng .

          - Các yêu cầu đặc biệt khác .

Các nguyên tắc tổ hợp bố cục mặt bằng kiến trúc .

          1 _ Đảm bảo các nguyên tắc về bố cục tạo hình

          2 – Cần chú ý nghiên cứu kỹ các yếu tố ảnh hưởng để lựa chọn giải pháp bố cục cho phù hợp với yêu cầu của công trình .

          3 – Cần phân tích, xác định rõ vai trò nhiệm vụ của các khối chức năng chính, phụ để có chế độ ưu tiên trong việc sắp xếp tổ hợp bố cục .

          4 – Cần phân biệt rõ về thể loại công trình thiết kế để lựa chọn giải pháp hình thể của tổ hợp bố cục ( khối, dáng, tĩnh, động ..) cho phù hợp với chức năng sử dụng của công trình .

          5 – Lựa chọn vị trí của khối chức năng chính, nó phải thực sự là điểm nhấn quan trọng, thu hút sự tập trung, chú ý từ mọi hướng, các khối chức năng phụ không được che chắn làm khuất lấp các khối chức năng chính.

 

4.– CÁC GIẢI PHÁP TỔ HỢP BỐ CỤC MẶT BẰNG KIẾN TRÚC .

       Trong quá trình nghiên cứu thiết kế kiến trúc, có rất nhiều kiểu bố cục mặt bằng khác nhau và sản phẩm là các công trình có nhiều hình thức rất khác nhau, song người ta có thể khái quát thành ba dạng cơ bản :

                            1- Giải pháp tổ hợp bố cục mặt bằng tập trung .

                            2- Giải pháp tổ hợp bố cục mặt bằng phân tán .

                            3- Giải pháp tổ hợp bố cục mặt bằng hỗn hợp .

Giải pháp tổ hợp bố cục mặt bằng tập trung .

          Tổ hợp bố cục mặt bằng tập trung ( hay hợp khối )là : Toàn bộ các khu chức năng, các không gian sử dụng được sắp xếp trong một khối hoặc một tổ hợp gồm nhiều khối liên kết với nhau chặt chẽ, tạo thành một khối lớn đồ sộ .

* Ưu điểm :

         - Mặt bằng gọn, giao thông ngắn, chiếm ít đất đai xây dựng .

         - Các hệ thống kỹ thuật ( điện, nước, thông gió ) ngắn gọn, tiết kịêm .

         - Hình khối, mặt nhà dễ biểu đạt hình đồ sộ, hoành tráng, gây được cảm xúc mạnh.

         - Dễ quản lý, bảo vệ công trình .

* Nhược điểm :

         - Nền móng, kết cấu phức tạp, nhất là công trình có nhiều loại không gian, hình dáng kích thước khác nhau .

         - Chế độ ánh sáng, thông gió tự nhiên kém, dễ gây ồn bởi các không gian gần nhau

         - Thi công xây dựng khó, khó phân đợt xây dựng .

* Phạm vi áp dụng :

         - Thường được dùng ở các đô thị cũ đang phát triển, tại trung tâm thành phố vì đất đai xây dựng quý hiếm .

         - Dùng khi thiết kế, xây dựng xen cấy vào nơi có các công trình cũ được giữ lại .

         - Dùng cho các loại công trình đặc biệt cần hình khối đồ sộ, hoành tráng nhằm gây sự chú ý, nhấn mạnh, nhằm đóng góp cho thẩm mỹ của đô thị .

Tổ hợp bố cục mặt bằng phân tán .

         - Tổ hợp bố cục mặt bằng phân tán là các khối chức năng được phân bố cách xa

                   nhau và liên hệ với nhau bằng hệ thống giao thông ( hành lang, cầu nối ..) .

Ưu điểm :

         - Các khu vực hoạt động được phân chia khu vực rõ ràng, tương đối độc lập .

         - Giao thông liên hệ mạch lạc, đơn giản, dễ thoát hiểm .

         - Nền móng, kết cấu dễ xử lý, dễ phân dợt xây dựng .

         - Chiếu sáng và thông gió tự nhiên tốt, có thể xen kẽ cây xanh, sân vườn vào các khu chức năng sử dụng, tạo cảnh quan quanh công trình đẹp .

Nhược điểm :

         - Mặt bằng bị trải rộng, chiếm nhiều đất xây dựng .

         - Giao thông bị kéo dài, tốn dịên tích phụ, khó bảo vệ công trình .

         - Các hệ thống kỹ thuật ( điện, nước, thông hơi ..) bị kéo dài, gây tốn kém .

         - Hình khối, mặt đứng bị kéo dài, không cho hình khối đồ sộ, hoành tráng .

Phạm vi áp dụng :

        - Thường được dùng ở những nơi đất đai rộng rãi như vùng ngoại ô thành phố, các đô thị đang mở rộng, nơi có quy hoạch đô thị mới .

        - Loại bố cục mặt bằng này rất thích hợp với một số loại công trình như : Trường học, Bệnh vịên , Nhà nghỉ mát , Nhà văn hoá .

        - Loại bố cục này rất phù hợp với những vùng có khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, các vùng có địa hình phức tạp như trung du, miền núi có đường đồng mức, cao trình khác nhau .

Tổ hợp bố cục mặt bằng hỗn hợp .

          Tổ hợp bố cục mặt bằng dạng hỗn hợp là dùng giải pháp hợp khối với các bộ phận chức năng sử dụng gắn bó chặt chẽ và thường xuyên, kết hợp với giải pháp phân tán với khối chức năng có tính độc lập tương đối hoặc quan hệ không thường xuyên với các khối khác .

Ưu điểm :

        - Sử dụng đất đai xây dựng vừa phải, dễ áp dụng ở các nơi .

        - Giao thông rõ ràng, mạch lạc, ít tốn dịên tích phụ và đường ống kỹ thuật .

        - Giải quyết được một phần chủ yếu về ánh sáng, thông gió tự nhiên, sân trong cải tạo vi khí hậu tốt, cảnh quan đẹp, phù hợp với khí hậu nhiệt đới nóng ẩm như ở VN .

        - Hình khối, mặt đứng dễ đạt được hịêu quả thẩm mỹ vì bố cục thể hiện rõ khối chính, phụ .

Nhược điểm :

         - Giải quyết nền móng, kết cấu công trình còn phức tạp, nhất là chỗ tiếp giáp giữa các khối có không gian kích thước lớn nhỏ khác nhau .

         - Phân đợt xây dựng công trình phải tuỳ theo đặc thù về đất đai xây dựng, vốn đầu tư, và sự phát triển của công trình trước mắt và lâu dài .

         - Tổ hợp hình khối, mặt đứng công trình phải chú ý sự thống nhất, hài hoà giữa khối chính và khối phụ, tránh tình trạng chắp vá kiến trúc .

Phạm vi áp dụng :

         - Do sự phối hợp một cách linh hoạt giữa kiểu bố cục tập trung và kiểu bố cục phân tán nên áp dụng được rộng rãi ở mọi loại địa hình và các vùng khí hậu .

         - Thường được vận dụng để thiết kế các công trình công cộng như : Nhà văn hoá, Câu lạc bộ, các công trình thể dục thể thao .

Nguồn: http://kientrucanhung.com.vn